Opracował Paweł Kobyłczak BSH

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na tej stronie w następujących artykułach:

https://bshbr.pl/lokacja-bialej-rawskiej-i-wojtostwo-bialskie

https://bshbr.pl/herb-miejski-bialej-rawskiej

https://bshbr.pl/parafia-biala-rawska-jako-beneficjum-biskupow-chelmskich

Lokacja Białej sprzed pięciuset lat miała dla tego miejsca znaczenie fundamentalne. Dała przede wszystkim początek lokalnemu ośrodkowi rzemieślniczemu i targowemu. Mimo, iż wskutek różnych faktów dziejowych miasto zbytnio się nie rozwijało, a nawet w 1870 roku zupełnie utraciło prawa miejskie, to już w 1918 roku częściowo je odzyskało, a w 1925 roku zostało zaliczone do pełnoprawnych miast II Rzeczpospolitej i jest nim do dziś. 

We współczesnym herbie Białej Rawskiej, prócz innych elementów znajduje się element herbu Habdank (litera W) – rodowego godła biskupa chełmskiego Jakuba Buczackiego, na którego prośbę, król nadał Białej 500 lat temu prawa miejskie.

Rozplanowanie centrum Białej Rawskiej na zasadzie siatki sznurowej. "Biała Rawska. Studium historyczno-urbanistyczne", maszynopis dostępny w M-G Bibliotece Publicznej w Białej Rawskiej, s. 60 według nazw ulic z 1984 roku

Przywilej lokacyjny został wydany w 1521 r. dla wsi Biała (villa) mimo, iż w dokumencie z 14981 roku Biała jest traktowana jako miasto (oppidum). Możliwe zatem, że wcześniejsza lokacja nie powiodła się i konieczne było ponowienie tego aktu. Z braku źródeł możemy tylko domniemywać, że pierwotnie Biała mogła być w innym miejscu. Prawdopodobnie rzemieślnicy z jakiegoś powodu nie chcieli się tam osiedlać. Możliwe także, że osoba organizująca miasto (zasadźca) zaprzestała swych działań z racji np. na chorobę, śmierć, popadnięcie w długi, przez co Biała po kilku latach od pierwszej lokacji nie nabrała charakteru miejskiego. Okazją do zmiany tego stanu rzeczy było wejście Białej do dóbr stołowych (dobra, z których dochody szły na utrzymanie dworu, jedzenie, ubranie, służbę, przemieszczanie się) biskupów chełmskich, które nastąpiło w 1510 roku za czasów biskupa chełmskiego Mikołaja Kościeleckiego. Jego następca biskup Jakub Buczacki, wpływowa postać w kościele i w Rzeczypospolitej, zapewne zdawał sobie sprawę z faktu, iż Biała jako miasto będzie generowała większe dochody i poprosił króla Zygmunta I Starego o ponowną lokację miasta. Działania podjęte po wydaniu przywileju powtórnej lokacji Białej, przyniosły oczekiwany skutek: został wyznaczony obszar miasta, wytyczony rynek, sąsiadujące z nim ulice i parcele dla mieszczan. Mimo upływu już pięciuset lat od tego wydarzenia, linia zabudowy wokół rynku przebiega w miejscu, które wtedy wyznaczono. Działania badawcze, które zostały przeprowadzone na początku lat 80-tych XX wieku wykazały, że wielkość bialskiego rynku i proporcje względem sąsiadujących ulic, są typowe dla miast lokowanych w Polsce w późnym średniowieczu (dotyczy to głównie północnej pierzei miasta). Rozplanowanie bialskiego rynku i otaczających go ulic zostało dokonane w oparciu o sznurową siatkę mierniczą, gdzie 1 sznur dzielił się na 10 prętów, a 1 pręt to 4,5 m. 1 sznur x 1 sznur to 1 wężysko, 3 wężyska to 1 morga.2 Wynika z tego wniosek, że Biała była w tym miejscu co najmniej od lokacji z 1521 roku3.

Wzmianka o nadaniu praw miejskich Białej w ziemi rawskiej w 1521 r.

 MK ks. 16, k. 204 [MRPS II, nr 1228]

Dokładnie 22 XII 2021 roku mija 500 lat od dnia, w którym król Zygmunt I Stary na prośbę biskupa chełmskiego Jakuba Buczackiego, na sejmie w Piotrkowie, nadał Białej w ziemi rawskiej prawa miejskie.

Nie znamy pełnego tekstu tego przywileju, a jedynie znajdujemy o nim wzmiankę w Metryce Koronnej, zawierającej jeszcze informacje, że Biała jest lokowana na prawie niemieckim (ius Teutonicum), ma mieć dni targowe we wtorek oraz 2 jarmarki w roku: na translację św. Wojciecha (25 VIII) i na św. Barbarę (4 XII). 1

Pięćsetna rocznica nadania Białej Rawskiej praw miejskich.

BIALSKIE STOWARZYSZENIE HISTORYCZNE W BIAŁEJ RAWSKIEJ

Przydatne informacje

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne

ul. Mickiewicza 44/16

96-230 Biała Rawska

KRS: 0000352642

NIP: 835--159-16-28

e- mail bshbr@wp.pl

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne skupia pasjonatów historii Białej Rawskiej i okolic. Chcesz do nas dołączyć zajrzyj do zakładki

W kilku słowach o tym co robimy

Strona zrobiona w kreatorze stron internetowych WebWave

Media Społecznościowe

Moderator strony

Paweł Kobyłczak