Ks. Maciej Turowski – 1713–1717

Ks. J. Wiśniewski wskazał, że kolejnym po Stanisławie Jarzynie bialskim proboszczem był w latach 1713-1717 ks. Maciej Turowski.1

We wspomnianej wcześniej Księdze chrztów parafii Biała Mazowiecka znajdujemy zapis, z którego wynika, że w dniu 3.09.1713 r. nowy proboszcz Maciej Turowski, po objęciu parafii, zapowiedział m.in. uporządkowanie pokładnego „et ex tabella vulgo workowego”.2

Zapis w Księdze chrztów parafii Biała Mazowiecka z września 1713 potwierdzający jej objęcie przez ks. Mateusza Turowskiego.3

Jednym ze znanych dokonań ks. Turowskiego było zaopatrzenie dzwonnicy parafialnej w duży dzwon o wadze 25 pudów i 35 funtów (ok. 423 kg). Na dzwonie tym znajdować się miał napis: Mathias Turowski paroch. Bialensis utilem me facit Anno die 6 augusti (Mateusz Turowski proboszcz bialski dla mnie użyteczny dzień 6 sierpnia).4 Musiała zatem istnieć wówczas przy kościele dzwonnica zdolna utrzymać ważący prawie pół tony dzwon. Dzwon ten został skradziony 200 lat później przez Rosjan, którzy w czasie I wojny światowej zabrali z bialskiej parafii wszystkie dzwony.

Ks. Stanisław Zeno Jankowski – 1717-(†) 25.01.1731

Ks. Stanisław Zeno Jankowski objął probostwo bialskie w dniu 27.06.1717 r. Wprowadzał go na beneficjum ks. Jan Mroczek dziekan i prepozyt we Mszczonowie. Uczestniczyli XX Jan Stanisław Jamontt prepozyt i proboszcz w Wilkowie, Kazimierz Świerczewski proboszcz w Lewiczynie oraz JW. Aleksander dziedzic na Białej Jarzyna i Samuel Dunin dziedzic na Małej Żurawicy.

Zapis w Księdze chrztów parafii Biała Mazowiecka z 27. 06. 1717 potwierdzający jej objęcie przez ks. Stanisława Zeno Jankowskiego. 5

Ks. Jankowski zmarł jako „pastor vigilantissimus” (czujny pasterz). Został pochowany w kościele „ante sacrarium…” (przed sanktuarium).6

Ks. Michał Kazimierz Sakowski – 1731-1760

W 1729 r. ks. Michał Sakowski był wikarym w Błędowie, zapewne zatem Biała była jego pierwszą parafią, gdzie pełnił obowiązki proboszcza.

W latach 1742 – 1746 toczył procesy o dziesięciny, zapisy i siano z okolicznymi właścicielami ziemskimi oraz o patronat nad sześcioma wioskami, do których pretensje rościł sobie ks. Antoni Plugmacher proboszcz z Lewina. Ks. Plugmacher miał zabrać z bialskiej parafii prawa i przywileje kościoła.7

W 1746 r. zmniejszono ilość wsi należących do parafii bialskiej. Parafia w Sadkowicach wzięła od parafii Biała wsie: Lutobory, Turowice, Rzymiec, Świejki Wielkie, Szczuki; parafia Lewin: Przyłuski Wieśniane, Zabłocie, Studzianki, Rylsko Małe, wieś Grzymkowice i Zuski; parafia Cielądz wzięła wieś Komorów, parafia Babsk – Ossę, parafia Wilków – Galinki małe, Osuchów, Bobrowice, Białe, Tomiki, Kawęczynek, zaś parafia Regnów - wieś Rylsko Wielkie.8

Ks. Jacek Sakowski – 1760-(†)25.11.1774

O kolejnym bialskim proboszczu – ks. Jacku Sakowskim – wiemy tylko tyle, że zmarł w trakcie pełnienia tej funkcji i został pochowany w kościele.9

Ks. Karol Sarnowski – 1774-1802

W latach 1774 – 1802 proboszczem był ks. Karol Sarnowski, kanonik łęczycki. Jego posługa przypadła na bardzo trudny okres w dziejach naszego kraju. Był to czas rozbiorów Polski, ale także powstania kościuszkowskiego 1794 r. Z opisu podanego przez ks. J. Wiśniewskiego dowiadujemy się, że właśnie w czasie powstania kościuszkowskiego bialska parafia i kościół uległy bardzo dużym zniszczeniom.

Proboszcz Sarnowski przez kilkanaście tygodni ukrywał się, w obawie o swoje życie. W tym czasie kościół został ograbiony i zrujnowany. Zniszczono ołtarze, podłogi, drzwi, okna i wyposażenie. Znajdujące się w kościele księgi i metryki były darte i rozproszone. Zrabowany został też dom i własne sprzęty proboszcza. Ówczesny kolator kościoła również doznał znacznych szkód. Zrabowano mu inwentarz, zniszczono majątek.

Na skutek tych strat ks. Sarnowski w liście z 13 lutego 1796 r. zwrócił się do władz kościelnych o zwolnienie go z probostwa i zabezpieczenie dożywocia w parafii. Prośbę proboszcza podpisali najznamienitsi parafianie, których wymienił ks. J. Wiśniewski: Fraciszek Leszczyński, starosta rawski, Teodor Skarbek Woyczyński, podkomorzy rawski, ks. Antoni Sawiński, pleban kościoła w Babsku, komendarz kościoła w Regnowie, kanonik kruszwicki, pisarz ks. mazowieckiego, Marcin Lutoborski, Teodor Pruski, Adam Poradowski, sędzia graniczny rawski, Jakób Pikarski, szambelan królewski10. W liście swym ks. Sarnowski zaproponował, aby sprawy bialskiej parafii powierzyć ks. Romualdowi Siekaczyńskiemu11, przeorowi klasztoru ojców augustianów w Rawie Mazowieckiej, który wcześniej przez sześć lat był wikariuszem w bialskim kościele. Władza duchowna przychyliła się do tej prośby. Ksiądz Sarnowski żył w Białej jeszcze do 1802 r., ale sprawami kościelnymi zajmowali się Ojcowie Augustianie z Rawy, a formalnie o. Romuald Siekaczyński, jako komendarz bialskiej parafii.12

Stanisław Jarzyna comes na Białej – 1676-1713

Zakup w dniu 28 lutego 1695 r. przez Aleksandra Jarzynę i jego żonę Helenę dóbr bialskich od diecezji chełmskiej spowodował prawdopodobnie przeniesienie na rodzinę Jarzynów prawa patronatu nad kościołem i parafią w Białej. Stąd pierwszym wymienianym w źródłach proboszczem w Białej w okresie, kiedy diecezja chełmska sprzedała te dobra, jest Stanisław Jarzyna comes na Białej.

Ks. Stanisław Jarzyna wskazywany jest jako „proboszcz Bielski” w Herbarzu Polskim K. Niesieckiego.1 Był on wg Niesieckiego synem Hieronima dziedzica na Kłopoczynie, wnukiem Piotra dworzanina króla Stefana Batorego, rotmistrza króla Zygmunta III, podkomorzego rawskiego, prawnukiem Jana zwanego Woda podczaszego koronnego, uczestnika bitwy pod Połockiem, dziedzica Trembaczewa, Rosochy i Jajkowic, praprawnukiem Piotra, syna Racibora z Panigrodu, dworzanina księcia mazowieckiego Ziemowita I.

Proboszcz bialski Stanisław Jarzyna był krewnym ówczesnego właściciela Białej Aleksandra Jarzyny, który zapewne korzystając z prawa patronatu, doprowadził do obsadzenia probostwa dotowanego przez siebie kościoła, swego krewnego.

Wg ks. J. Wiśniewskiego „Stanisław Comes na Białej Jarzyna” był bialskim proboszczem w latach 1676-1713.2 W dalszych zapisach znajdujemy, że wg ksiąg parafialnych w 1692 r. proboszcz Stanisław Jarzyna tytułował się hrabią na Białej i proboszczem parafii Biała3, w 1696 r. podaje do chrztu pisząc się X. Stanisław Jarzyna dziedzic Trębaczowa, również podaje u Sulgostowskich z Marchat w listopadzie 1699 r., w 1704 r. u Poradowskich w Żórawi Wielkiej4.

Jednocześnie – w odnalezionej w Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu Księdze chrztów parafii Biała Mazowiecka obejmującej lata 1712-1725, w początkowych zapisach występuje Tomasz Poradowski – komendarz (zarządca) bialski.5

Fragment wpisu ks. Tomasza Poradowskiego, komendarza bialskiego z dnia 03.07.1712r.

Czy ks. Tomasz Poradowski był proboszczem parafii, tego chyba już nie ustalimy.

W październiku 1713 w aktach parafialnych, jako proboszcz występuje Maciej Antoni Turowski, zatem ks. Stanisław Jarzyna prawdopodobnie już nie żyje.

W historii Białej XVIII wiek zaznaczył się ogromnymi stratami, jakich miasto i kościół parafialny doznały w pożarach, jakie miały tu miejsce w 1712 i w maju 1794 r. W pożarach tych miały spalić się wszystkie akta i dokumenty miejskie, potwierdzenia praw i przywilejów miasta, oraz praw jego właścicieli.6

Skutki pożaru z 1712 r. mogliśmy obserwować w trakcie prac archeologicznych prowadzonych w maju 2013 r. W czasie pożaru z 1712 r. kościół prawdopodobnie nie był jeszcze otynkowany. Osmalenia widoczne były na cegłach. Wypaleniu uległy nawet krypty grobowe, znajdujące się wówczas w prezbiterium.

Ślady pożaru z 1712 r. widoczne w trakcie prac archeologicznych.

Z zapisu ks. Wiśniewskiego wynika bardzo duży wkład proboszcza Jarzyny w odbudowę naszej świątyni po pożarze z 1712 r. Postawione zostały m.in. dwa ołtarze, w tym jeden – Matki Bożej – fundacji Pani Wolskiej.7 Możliwe, że to w nim znajdował się obecny obraz Matki Bożej Miłosiernej, znajdujący się w ołtarzu głównym naszego kościoła.

Prawdopodobnie właśnie wtedy do części zbudowanej przez biskupa Kościeleckiego, dobudowano część zachodnią, o wielkości zbliżonej do starszej części.

Widok zachodniej części Kościoła dobudowanej w XVIII w. w trakcie prac remontowych prowadzonych w latach 60. XX w. Widoczna szczelina na wysokości „łuku tęczowego” kościoła. Fotografia z kroniki Parafii pw. Św. Wojciecha w Białej Rawskiej.

Proboszczowie bialskiej parafii w XVII i XVIII wieku.

BIALSKIE STOWARZYSZENIE HISTORYCZNE W BIAŁEJ RAWSKIEJ

Przydatne informacje

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne

ul. Mickiewicza 44/16

96-230 Biała Rawska

KRS: 0000352642

NIP: 835--159-16-28

e- mail bshbr@wp.pl

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne skupia pasjonatów historii Białej Rawskiej i okolic. Chcesz do nas dołączyć zajrzyj do zakładki

W kilku słowach o tym co robimy

Strona zrobiona w kreatorze stron internetowych WebWave

Media Społecznościowe

Moderator strony

Paweł Kobyłczak