Opracował Paweł Kobyłczak BSH

Zdjęcie wykonane zapewne w 1915 lub 1916 r. pokazuje bialską straż pożarną w mundurach galowych.

Na obydwu zdjęciach znajduje się sztandar Straży Ogniowej w Białej. Nie dochował się niestety do naszych czasów i te dwa zdjęcia mogą jedynie w szczątkowy sposób dać nam wyobrażenie o jego wyglądzie. Na sztandarze tym u góry znajdowały się ozdobne litery S O, a u dołu były dwa skrzyżowane toporki strażackie, a nad nimi ozdobna litera B

Józef Tuliszkowski (1867-1939) – pionier polskiego pożarnictwa. W latach 1915-1918 był komendantem Warszawskiej Straży Ogniowej. Autor opublikowanego w 1909 roku podręcznika dla strażaków „Walka z pożarem”. Związany z czasopismem „Przegląd Pożarniczy”. Aktywnie uczestniczył w organizacjach strażackich krajowych i zagranicznych.

Z pisma powyższego wynika, że bialska straż ogniowa została zorganizowana przez Józefa Tuliszkowskiego w czerwcu 1915 roku.

Pismo KO w Białej Rawskiej do CKO w Warszawie

                                        Biała Rawska 6 VI 1915        Wpłynęło 9 VI 1915

         Szanowny Panie Prezesie 

       Oddawca niniejszego pan Stanisław  Musiałek właściciel apteki w Białej,  z upoważnienia naszego wysłany został do Warszawy dla zakupienia         brakujących części naszych narzędzi od ognia. Przyznane nam przez CKO  250 rubli na ten cel pan Musiałek  upoważniony jest do odebrania.  Jednocześnie zapytujemy czy z oszczędności  zrobionych w miesiącu maju, może pan  Musiałek dokupić wyżej brakujących,  a koniecznych rzeczy do straży ogniowej.                                 Z poważaniem    Ks. Radliński

Nie wiadomo jak była odpowiedź CKO na pismo z 8 maja, bowiem 6 czerwca KO w Białej zwrócił się z kolejnym pismem do CKO za pośrednictwem Pana Musiałka. Na to pismo wydano taką odpowiedź.

Pismo z 8 maja 1915r. do Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Warszawie skierowane przez Komitet Obywatelski w Białej Rawskiej.

„Od kilku tygodni, a zwłaszcza z nastaniem panującej obecnie suszy, nadto z powodu aeroplanów rzucających zapalające buchadła oraz nieostrożności ludzi nadmiernie zgromadzonych w okolicy w okolicy Białej i w samej osadzie, nie ma dnia żeby nie było pożaru, który w większości wypadków niszczy zupełnie majątek ludności.Wobec tego faktu członkowie Komitetu Obywatelskiego w Białej zebrani w dniu dzisiejszym, wraz z przedstawicielami władz powiatowych, przyszli do wniosku, że wiele tych nieszczęść w znacznej mierze dałoby się zredukować, gdyby w posiadaniu i w rozporządzeniu Komitetu były narzędzia pożarnicze, których brak daje się dotkliwie odczuwać.

Uważając się za niekompetentnych w decydowaniu co do założenia pogotowia pożarniczego, zwracamy się do CKO z prośbą o wyasygnowanie odpowiednich funduszów na kupno nowych i dokompletowanie oraz remontu narzędzi pożarowych abyśmy nie stali bezradnie wobec klęsk pożarowych niszczących ludność naszej osady i okolicy 

Nadmieniamy, że na ten cel powyższy potrzebna nam suma 2000 rubli. Niezależnie od naszego punktu widzenia sztab miejscowy korpusu za pośrednictwem miejscowych władz administracyjnych, zwrócił się do nas z żądaniem urządzenia pogotowia ratunkowego od pożaru w jak najkrótszym terminie.Dołączając tu niniejszym pismo pana Naczelnika powiatu prosimy o odpowiedź zwrotną pocztą przez oddawcę niniejszego.”

Podpisy prezesa, wiceprezesa, kasjera i członków Komitetu Obywatelskiego w Białej Rawskiej

Na przełomie stycznia i lutego 1915 roku utworzono w Białej Komitet Obywatelski w celu „rozciągnięcia opieki nad rodzinami zbiegłymi z terenów wojennych, nad miejscowymi biednymi mieszkańcami i biednymi starozakonnymi” Zebranie „upoważniało kandydatów do rozdawania przysłanych podarków żywnościowych”Komitet Obywatelski w Białej objął swoją działalnością gminę Marianów, osadę Biała, gminę Stara Wieś, gminę Grzymkowice, majątek Rylsk z przyległościami. Zebraniu przewodniczył Gustaw Sułowski. Na prezesa Komitetu wybrano księdza Radlińskiego, na wiceprezesa Gustawa Sułowskiego, na kasjera Józefa Dobrzańskiego.Wtedy nie pojawiła się jeszcze sprawa straży ogniowej.

W Archiwum Akt Nowych w Warszawie istnieje dokumentacja dotycząca tworzonych w czasie I wojny światowej komitetów obywatelskich. Są tam także dokumenty, które wyjaśniają sprawę utworzenia straży w Białej Rawskiej. 

W najnowszych lokalnych publikacjach podaje się, że utworzenie w Białej Rawskiej komitetu obywatelskiego miało na celu stworzenie straży pożarnej, co nie jest prawdą,

Powyższy dokument pochodzi z 1912 roku. To odpowiedź na prośbę mieszkańców gminy Marianów, powiatu rawskiego (Antoniego Dukowskiego i innych) dotyczącą planu utworzenia bialskiej ochotniczej straży ogniowej. Prośbę przekazano naczelnikowi powiatu rawskiemu i wezwano wnioskodawców do przedstawienia informacji o liczbie pożarów w ciągu ostatnich trzech lat i o stratach przez nie spowodowanych, a także przedstawienia funduszy na sprzęt pożarniczy. Wszystkie te informacje wraz z listą członków i listą darczyńców muszą być dołączone do wniosku aby organizacja mogła być poddana nadzorowi policji. 

To jedyny znany dokument w tej sprawie świadczący jednak o tym, że starania społeczności gminy Marianów o utworzenie ochotniczej straży ogniowej rozpoczęły się już kilka lat przed I wojną światową. Władze jednak nie ułatwiały tego wymyślając rożne kruczki prawne.

Kiedy zatem powstała bialska straż ogniowa?

 Z. Matuszewski w książce „Powiat Rawsko-Mazowiecki” wydanej w 1929 roku podaje  dwie różne daty powstania straży w Białej: 1914 r. (s. 125) i 1915 r. (s. 178)

Straż Ogniowa w Białej Rawskiej powstała w czasie I wojny światowej, lecz są ślady w archiwach, że już wcześniej miejscowa społeczność czyniła starania mające na celu utworzenie takiej organizacji. W Archiwum Państwowym w Łodzi jest zbiór akt pod tytułem "O założeniu ochotniczej straży ogniowej w Białej w powiecie rawskim"z 1912 roku. Zbiór zawiera tylko jeden dokument w języku rosyjskim.

Ochronę przeciwpożarową w Królestwie Polskim regulowały następujące przepisy:

1810 roku „Przepisy o sposobie zapobiegania pożarom oraz o działaniu policji i mieszkańców przy gaszeniu ognia”

1819 roku Rada Administracyjna Królestwa Polskiego uchwaliła przepisy dotyczące utrzymania przez miasta sprzętu do walki z pożarami, jak również o obowiązkach kominiarzy. 

W Białej w 1820 roku zakupiono narzędzia przeciwpożarowe za 678 złp (Akta miasta Biała „Towarzystwo ogniowe w Białej”)

1820 roku "Przepisy budowlane dla wsi".

1858 roku przyniósł obligatoryjny obowiązek prowadzenia dochodzeń dotyczących wykrywania przyczyn pożarów oraz ustalania winnych procederu. (nagroda za pomoc w ujęciu podpalacza).

1864 roku wszedł w życie ukaz carski o urządzeniu gmin wiejskich w Królestwie Polskim obciążający odpowiedzialnością wójtów za stan bezpieczeństwa pożarowego.

1866 roku wprowadzona została instrukcja dla niższych stopni straży miejskich wprowadzająca obowiązkowe czuwanie nad przestrzeganiem przez ludność przepisów przeciwpożarowych

Pierwsza ochotnicza straż pożarna w Królestwie Polskim powstała w Kaliszu około w 1864 roku. Za jej przykładem utworzono także ochotnicze straże w innych miastach: Częstochowie, Zgierzu, Koninie (1871), Włocławku,  Łęczycy (1875), Turku i Łodzi (1876), Radomiu (1877), Łowiczu (1879), Rawie (1881)

W wyniku działań władz rosyjskich za pośrednictwem „Ustawy normalnej straży ogniowych w Królestwie Polskim” poddano dokładnemu nadzorowi policyjnemu straże polskie, co miało przeciwdziałać wolnościowym dążeniom wśród strażaków ( Straż propagowała zrzeszanie się, podnoszenie sprawności, wyszkolenie, wzajemną wymianę wiedzy i doświadczenia).

"Nie masz podobno kraju, gdzie by niebezpieczeństwo ognia po wsiach było tak groźne, jak w Królestwie, gdyż większa część budowli tak wiejskich, jak i miejskich, jest postawiona z drzewa, po miastach drzewem, po wsiach słomą kryte, a przy tym zwykle budynki są tak skupione, że w razie płomieni, do tego dodawszy zły stan kominów, w nawyknienie zamienioną nieostrożność w obchodzeniu się z ogniem i nader niestety upowszechniony sposób wykonywania zemsty za pomocą podpalenia, można dopiero ocenić, jak dalece wielkie jest niebezpieczeństwo, które właścicielom budowli i tym samym całemu krajowi ze strony pożarów zagrażają.” (F. hr. Skarbek, prezes (1842-1855) Dyrekcji Ubezpieczeń w Królestwie Polskim.)

Także osada Biała ze względu na przewagę budynków drewnianych i ciasną zabudowę była narażona na duże ryzyko pożarów. Sytuację ten potwierdza plan osady Biała z 1892 roku. Na żółto zaznaczono budynki drewniane, na czerwono murowane.

Powstanie Straży Ogniowej w Białej Rawskiej nastąpiło w określonym kontekście społeczno-politycznym. Warto zatem tytułem wprowadzenia pokazać powody dla których powstawały na ziemiach polskich straże pożarne, jaka była ich rola społeczna i jak władze odnosiły się do działalności tych organizacji.

Wykorzystywane materiały budowlane oraz sposób lokowania zabudowań we wsiach i mniejszych miastach niosły z sobą duże ryzyko pożaru. Ogień zaprószony  w jednym budynku mógł przy sprzyjających warunkach rozprzestrzenić się bardzo szybko, ogarniając sąsiednie budynki. Często w taki sposób ogień pochłaniał znaczne obszary wsi lub miast. W czasie pożaru ludzie musieli liczyć wyłącznie na własne siły, co w połączeniu z brakiem odpowiednich narzędzi sprawiało, że w warunkach szybko rozprzestrzeniającego się pożaru, byli bezradni.

Straż ogniowa w Białej Rawskiej

BIALSKIE STOWARZYSZENIE HISTORYCZNE W BIAŁEJ RAWSKIEJ

Przydatne informacje

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne

ul. Mickiewicza 44/16

96-230 Biała Rawska

KRS: 0000352642

NIP: 835--159-16-28

e- mail bshbr@wp.pl

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne skupia pasjonatów historii Białej Rawskiej i okolic. Chcesz do nas dołączyć zajrzyj do zakładki

W kilku słowach o tym co robimy

Strona zrobiona w kreatorze stron internetowych WebWave

Media Społecznościowe

Moderator strony

Paweł Kobyłczak