Z kontekstu wynika, że chodzi tu o Białą Radziwiłową czyli Podlaską. Poza tym następujące przesłanki przemawiają za tym, że  sprawa Zelka Zelmanowicza nie mogła mieć miejsca w Białej Rawskiej:

1. Na początku XVIII w. w Białej Rawskiej nie było Żydów (najprawdopodobniej sprowadził ich dopiero Andrzej Leszczyński w połowie XVIII w). 

2. Źródłowe publikacje opisujące to wydarzenie dotyczą Żydów z woj. sandomierskiego.

M. Horn w „Regesty dokumentów i ekscerpty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce, 1697-1795” podając przypadek Zelka Zelmanowicza odsyła do publikacji z 1713 r.„Proces o niewinne dziecię...” 

Poza tym omawiane są tam wyjątki z ksiąg miejskich Łęcznej (łęczyckie, czy raczej łęczyńskie) i Białej Podlaskiej(bialskie), stąd najprawdopodobniej powstał w literaturze przedmiotu błąd, który utożsamia niektóre wydarzenia zawarte w księgach łęczyckich z Łęczycą, a bialskich z Biała Rawską.

3. Na początku XVIII w. Biała była małym miasteczkiem prywatnym w rękach Jarzynów i nie miała najprawdopodobniej sądu miejskiego mogącego rozpatrzeć taką sprawę.

Reasumując Zelko Zelmanowicz nie pochodził z Białej Rawskiej ani jego sprawa nie dotyczy naszych okolic lecz Białej Radziwiłowej czyli Podlaskiej. Pomimo to jest bardzo prawdopodobne, że jeszcze w wielu publikacjach w przyszłości błąd ten będzie powielany.

Opracował Paweł Kobyłczak BSH

W 2015 r. ukazała się praca "Dzieje Mazowsza lata 1527-1794", t. 2, pod red. Jana Tyszkiewicza,  W pracy tej,  między innymi, znajduje się szkic Pawła Fijałkowskiego (od lat zajmującego się Żydami mazowieckimi ) "Ludność żydowska na Mazowszu w XVI-XVIII wieku", w którym to ( na s. 270) po raz kolejny powtarza błąd jakoby chodziło o Białą Rawską. Podobna wzmianka znajduje się w jego książce wydanej w 1999 r. "Żydzi w województwach łęczyckim i rawskim w XV-XVIII w."

Przypadek Zelka Zelmanowicza został po raz pierwszy zrelacjonowany w książce wydanej w 1713 roku "Proces kryminalny o niewinne dziecię Jerzego Krasnowskiego" W 1914 r. wydano na podstawie rękopisu Józefa Jędrzeja Załuskiego publikację "Morderstwa rytualne w Polsce do połowy XVIII w. : (z niewydanego rękopisu: "Polska w obszernych wiadomościach swoich skrócona") : rzecz poprzedzona krótkim życiorysem autora i bibliografią kwestyi tej dotyczącą" Tam też na stronie 26 jest krótka wzmianka o Białej i sprawie Zelka Zelmanowicza z powołaniem się na wspomniany już "Proces o niewinne dziecię..." Załuski nie pisze, że chodzi tu o Białą Rawską. W książce Z. Guldona i J. Wijaczki "Procesy o mordy rytualne w Polsce w XVI-XVIII wieku, Kielce 1995, o takim fakcie nie ma mowy. 

Dla wyjaśnienia sprawy warto zajrzeć do pierwszej publikacji źródłowej z czasów, w których rozpoznawana była sprawa Zelka Zelmanowicza.

1710 r. Żyd Zelko Zelmanowicz skazany przez sąd w Białej Rawskiej na poćwiartowanie za rytualne zabójstwo chrześcijańskiej dziewczynki. Poniżej fragment artykułu P. Fijałkowskiego  zamieszczonego w Biuletynie Żydowskiego Instytutu Historycznego w 1990 r.

O Zelku Zelmanowiczu co z Białej Rawskiej nie pochodził

BIALSKIE STOWARZYSZENIE HISTORYCZNE W BIAŁEJ RAWSKIEJ

Przydatne informacje

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne

ul. Mickiewicza 44/16

96-230 Biała Rawska

KRS: 0000352642

NIP: 835--159-16-28

e- mail bshbr@wp.pl

Bialskie Stowarzyszenie Historyczne skupia pasjonatów historii Białej Rawskiej i okolic. Chcesz do nas dołączyć zajrzyj do zakładki

W kilku słowach o tym co robimy

Strona zrobiona w kreatorze stron internetowych WebWave

Media Społecznościowe

Moderator strony

Paweł Kobyłczak